Βρίσκομαι συχνά παρών σε συζητήσεις περί ψυχολόγων, ψυχολογίας, ψυχιάτρων, ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας. Αυτό που επανειλημμένα διαπιστώνω είναι ότι υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με τους όρους αυτούς, τους αντίστοιχους ρόλους, τις θέσεις και τις πρακτικές. Σκέφτηκα λοιπόν να αναφερθώ σε αυτό το θέμα όσο μπορώ πιο απλά και συνοπτικά σε μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσω λίγο τα πράγματα. Ασφαλώς δεικτή οποιαδήποτε κριτική ή/και διαφωνία.
Καταρχάς, ο ψυχίατρος είναι ΙΑΤΡΟΣ. Με τη χρήση πολύ συγκεκριμένων «εργαλείων» (βλέπε DSM και ICD )διαγιγνώσκει την ψυχική διαταραχή όπως αυτή περιγράφεται και ορίζεται από τα παραπάνω εργαλεία και συνταγογραφεί φάρμακα προκειμένου να ανακουφίσει τον/ην ασθενή του από τα συμπτώματα.
Ο ψυχίατρος που διαγιγνώσκει ψυχική διαταραχή σε κάποιον/α ασθενή, στις περισσότερες περιπτώσεις, του/ης συνιστά απαραιτήτως ΚΑΙ ψυχοθεραπεία προκειμένου να προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες. Εάν δεν έχει ο ίδιος τέτοιου είδους εκπαίδευση ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΙ τον/ην ασθενή του σε κάποιον που έχει. Αυτός μπορεί να είναι είτε ένας ψυχολόγος είτε κάποιος άλλος ψυχίατρος. Τα τελευταία χρόνια τον τίτλο του ψυχοθεραπευτή τον χρησιμοποιούν, εφόσον έχουν δεχθεί τέτοια εκπαίδευση, και άλλοι προερχόμενοι από άλλους επιστημονικούς κλάδους.
Ο κλινικός ψυχολόγος κάνει ακριβώς την ΙΔΙΑ δουλειά με αυτή του ψυχιάτρου αλλά με την (πολύ σημαντική) διαφορά ότι ΔΕΝ συνταγογραφεί φάρμακα. Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, αυτό είναι δουλειά ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ του ιατρού. Ο ίδιος δεν έχει υποχρεωτικά εκπαιδευτεί και στην ψυχοθεραπεία.
Ο ψυχολόγος ΔΕΝ είναι ιατρός. ΟΥΤΕ απαραίτητα και ψυχοθεραπευτής. Η ψυχολογία έχει ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο εφαρμογών από τη διαφήμιση και τις δημοσκοπήσεις μέχρι την ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική. Όποιος, κατά τη γνώμη μου, ισχυρίζεται ότι η ψυχολογία δεν είναι επιστήμη προφανώς ξέρει ΛΙΓΑ γι’ αυτήν.
Ο ψυχολόγος που είναι ΚΑΙ ψυχοθεραπευτής ή δουλεύει συμβουλευτικά έχει ΠΟΛΛΑ χρόνια σπουδών πίσω του και συνεχή, ουσιαστικά δια βίου, εκπαίδευση. Ακριβώς όμως επειδή δεν είναι ούτε κλινικοί ψυχολόγοι, ούτε ψυχίατροι, είναι πολλές οι περιπτώσεις επαγγελματιών που δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν διάγνωση. Εντούτοις, ΟΦΕΙΛΟΥΝ, αν θέλουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, να μπορούν ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ να διαπιστώνουν εγκαίρως αν οι πελάτες τους πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. Σε περίπτωση που υποψιαστούν κάτι τέτοιο τους παραπέμπουν για κλινική αξιολόγηση σε ψυχίατρο ή κλινικό ψυχολόγο.
Ο ψυχαναλυτής έχει επίσης πολλά χρόνια σπουδών πίσω του, δεν είναι απαραίτητα ιατρός αλλά μπορεί να είναι και ψυχολόγος. Η ψυχανάλυση (η οποία, κατά τη γνώμη τη δική μου αλλά και πολλών άλλων περισσότερο ειδικών από εμένα, ΔΕΝ είναι επιστήμη) είναι ΜΙΑ από τις, περίπου, πεντακόσιες(!) (ψυχο)θεραπείες. Είναι περισσότερο αποδεκτή από τον ιατρικό κόσμο ίσως γιατί ο Φρόυντ που την «ανακάλυψε» ήταν ιατρός. Αυτό δεν την καθιστά απαραιτήτως περισσότερο αποτελεσματική ή κατάλληλη από άλλες θεραπείες.
Σε ό,τι αφορά γενικώς την ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική, αυτές δεν απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο σε όσους πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. Αντιθέτως, τα περισσότερα περιστατικά κάποιου ψυχοθεραπευτή ή ψυχολόγου είναι άνθρωποι σαν ΟΛΟΥΣ τους άλλους οι οποίοι δυσκολεύονται ή βρίσκονται σε αδυναμία να χειριστούν καταστάσεις της καθημερινότητάς τους. Ο τρόπος που ο ειδικός δουλεύει με τον πελάτη του (που καθορίζεται από την εκπαίδευσή και τις δεξιότητες που έχει αποκτήσει) είναι η βασική και κύρια παράμετρος που τον ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙ από τις συμβουλές και την υποστήριξη κάποιου φίλου.
Εν κατακλείδι, ό,τι και αν είναι κάποιος, (ψυχολόγος, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής, ψυχαναλυτής, κλινικός ψυχολόγος) αυτό που τον καθιστά επαγγελματία, πέρα από την εκπαίδευσή του, είναι η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΗΘΙΚΗ και εντιμότητα. Κάτι που δεν επιβάλλεται (όσο κι αν προσπαθούν οι Κώδικες Δεοντολογίας), ούτε διδάσκεται σε κανένα πανεπιστήμιο ή κολλέγιο. Είναι θέμα ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟΥ…
Σταύρος Μπουγκάς
Ψυχολόγος